Artykuł badawczy
Co wyobrażasz sobie, kiedy słyszysz słowo zarządzanie?
Czy to coś pozytywnego, czy negatywnego? Czy jest związane z sukcesem w pracy zawodowej? Czy wręcz przeciwnie, jest widmem porażki. Może to coś zupełnie innego niż praca: planowanie wakacji lub podział obowiązków w rodzinie? A może Twoje myśli powędrują do znacznie szerszych kontekstów, np. gospodarczych, czy społecznych?
To co jest u Ciebie zakodowane w symbolu kryjącym się pod słowem zarządzanie powstało na bazie Twoich doświadczeń z przeszłości i określa jak rozumiesz jego znaczenie i jaki masz do niego stosunek emocjonalny.
W dzisiejszym artykule chciałbym odwołać się do doświadczeń ludzkości obcujących na przestrzeni dziejów z zarządzaniem i spróbować zbudować jego znaczenia ogólne, do którego będzie można się później odwołać i które posłuży jako punkt odniesienia.
Geneza potrzeby zarządzania
Profesorowie Daniel Wren i Arthur Bedeian w książce The evolution of management thought, piszą: “Nasze wyobrażenia o ludziach, zarządzaniu i organizacjach ewoluowały w kontekście różnych wartości kulturowych i instytucji na przestrzeni dziejów. Rozwój wiedzy na temat zarządzania także ewoluował w ramach ekonomicznych, społecznych, politycznych i technologicznych aspektów różnych kultur. Myśl o zarządzaniu jest zarówno procesem, jaki i produktem środowiska kulturowego i musi być badana w tych kulturowych ramach. Ludzie mają naturalne potrzeby ekonomiczne, społeczne i polityczne, które starają się zaspokoić poprzez zorganizowane działanie. Zarządzanie powstaje, gdy jednostki starają się zaspokoić te potrzeby poprzez działanie grupowe i to ułatwia realizację celów zarówno indywidualnych, jak i grupowych” (Wren, Bedeian 2009, s. 12).
Powyższa grafika w obrazowy sposób tłumaczy przytoczony cytat i oddaję genezę potrzeby zarządzania. Wszystko zaczyna się od jakiegoś niedoboru, braku, czy bólu, który ktoś odczuwa. Ten niedobór wpływa na pojawienie się potrzeby, która jak zauważają D. Wren i A. Bedeian, może mieć charakter ekonomiczny, społeczny lub polityczny, Ekonomiczny np. w kontekście poprawy sytuacji finansowej, społeczny np. w celu poprawy relacji międzyludzkich, a polityczny np. związany ze sprawczością i wpływem na dany wycinek rzeczywistości.
Może się wydawać, że część z tych potrzeb możemy zaspokoić sami, np. głód poprzez pójście do restauracji. Lecz tak naprawdę duża liczba organizacji musiała powstać wcześniej, żeby można było zjeść w tej konkretnej restauracji i w czasie, w którym chcemy. Począwszy od organizacji i sojuszy politycznych zapewniających bezpieczeństwo i możliwości wymiany towarów, poprzez organizacje kształcące kucharzy do swojego zawodu, aż do finalnej organizacji - restauracji, która jest jedynie wierzchołkiem góry lodowej całej złożonej układanki powiązań.
Jedzenie w restauracjach inaczej wyglądało w XV wieku, inaczej wygląda teraz i z pewnością inaczej będzie wyglądać za kilkaset lat. Wpływa na to postęp technologiczny i narzędzia, które dzięki niemu można zastosować. Co więcej, inne rzeczy będzie się jadło w Europie, inne w Azji, a jeszcze inne w środkowej Afryce. Inny także będzie sposób zachowania ludzi podczas posiłku. Jest tak oczywiście dlatego, że zostali w inny sposób ukształtowani i uwarunkowaniu w środowisku kulturowym i społecznym.
Nad skutecznością i efektywnością tej złożonej układanki czuwa proces, który nazwaliśmy jako ludzie zarządzaniem. Jeżeli wszystkie zasoby potrzebne do zrobienia obiadu zostały zapewnione, a kapitał ludzki w odpowiedni sposób zsynchronizowany, potrzeba zostaje zaspokojona w konkretnym miejscu i czasie. Mam nadzieję, że po powyższym przykładzie nieco bardziej rozumiesz i “czujesz” o czym jest zarządzanie, niż mogłeś to wiedzieć czytając jego słownikową definicję lub słysząc ją wypowiadaną w ramach jakiejś podejmowanej przez Ciebie aktywności.
Powyższy proces mogliśmy nazwać krzesłem lub psem. Ale jednak z jakiegoś powodu nazwaliśmy zarządzaniem. Sam zbitek liter oczywiście jest nieistotny, lecz ważne jest znaczenie symbolu za nim stojące. Proponuję więc krótkie prześledzenie jego ewolucji w celu dostrzeżenia pojawiających się wzorców.
Etymologia słowa management
Źródło: Oxford English Dictionary, https://www.oed.com/.
Korzeniem angielskiego słowa management jest łacińskie manus, które znaczyło tyle co ręka. Włoskie słowo maneggiare pochodzące od manus oznaczało umieć posługiwać się, kierować lub ćwiczyć konia. Z włoskiego słowa wywodzą się trzy: hiszpańskie manejar - zarządzać, używać i manipulować; francuskie ménagement - gospodarstwo domowe, administrować, starannie organizować; i angielskie manege - kontrolować, sprawować władzę, rządzić. Jest prawdopodobne, że na współczesne znaczenie słowa management wpłynęło znaczenie francuskie, np. John Dryden, XVII wieczny angielski poeta w swoim pismach wydaje się świadomie wzorować na francuskim znaczeniu (Oxford English Dictionary).
Pisarz i naukowiec, Raymond Williams (1985, s. 190) podkreśla istotność zmiany znaczenia - “od trenera (maneggiare) do starannej gospodyni (menager)”. Dave Snowden, współczesny badacz i praktyk zarządzania interpretuje to i uważa, że w znaczeniu włoskim działanie ludzkie jest dynamiczne (obsługiwanie konia), co symbolizuje system złożony, a we francuskim uporządkowane (prace porządkowe w gospodarstwie domowym). Czyli w zarządzaniu dynamika wejścia ma się przełożyć na precyzję wyjścia. A finalnie - jak mówi - to przede wszystkim na angielskim znaczeniu rozwinęła się współczesna teoria zarządzania (Kurz, Snowden 2006, s. 21-22)(Snowden 2019).
Obie ścieżki, które przeszliśmy (retrospektywy historycznej i etymologii znaczenia) doprowadziły nas do tego samego miejsca. Czynniki wpływające na fakt, że chcemy zarządzać są złożone, dynamiczne i zmienne (czynniki ekonomiczne, społeczne, polityczne, kulturowe i technologiczne - jak jazda konno), a efekt, który oczekujemy ma być precyzyjny (jak uporządkowane historyczne francuskie gospodarstwo domowe). To jest zdaniem SD Management Institute ogólne znaczenie symbolu stojącego za słowem zarządzanie!
Sylwester Dusza
SD Management Institute
Zobacz inne artykuły i materiały!
Bibliografia:
© All rights reserved